Çocuklar için okuma zamanı: 17 dk
Fakir bir dul kadın tek başına bir kulübede yaşıyordu. Evinin önündeki bahçede iki tane gül fidanı bulunuyordu; biri beyaz, öbürü kırmızı gül veriyordu. Kadının iki kızı vardı ki, onlar da bu gül fidanlarına benziyordu. Hatta birinin adı Karbeyazı, öbürünün adı Gülkırmızısı’ydı. İkisi de o kadar dürüst, çalışkan ve iyi kızlardı ki! Yalnız Kar- beyazı Gülkırmızısı’na göre daha sakin ve uysaldı. Gülkırmızısı hep kırlara çıkar, çiçek toplar ve ötücü kuşlar yakalardı. Karbeyazı’ysa evde, annesinin yanında oturur, ev işlerinde yardım eder, hiç işi olmazsa ona kitap okurdu.

İki kardeş birbirini çok seviyordu. Sokağa çıktıkları zaman hep el ele tutuşup yürürlerdi. Karbeyazı ne zaman, „Biz hiç ayrılmayacağız“ dese Gülkırmızısı hemen „Yaşadığımız sürece“ diye eklerdi. Anneleri de „Her şeyiniz ortak olsun“ derdi. Sık sık ormana gidip çilek toplarlardı; hiçbir hayvan onlara zarar vermezdi. Tam tersine, tavşan lahana yaprağını onların elinden yerdi, ceylan hep yanlarında otlar, geyik de o arada neşeli sıçrayışlar yapar, kuşlar da ağaç dallarına tüneyerek bildikleri şarkıları söylerlerdi. Ormanda geç vakit kalsalar bile başlarına hiç kötü bir şey gelmezdi. Karanlık basınca birbirlerine sokularak yosunların üstünde sabaha kadar yatıp uyurlardı. Anneleri hiç merak etmezdi.
Bir keresinde geceyi yine ormanda geçirdiler. Sabah uyandıklarında karşılarında parlak ve beyaz giysiler giymiş bir çocuk gördüler.

Çocuk ayakta durdu, onlara dostça baktı, ama sonra hiçbir şey söylemeden ormana daldı. Etrafa bakındıklarında kendilerinin büyük bir uçurumun hemen kenarında olduklarını gördüler; yani birkaç adım daha atsalar, aşağı düşmeleri işten değildi! Anneleri onun, iyi kalpli çocukları koruyan bir melek olduğunu söyledi.
İki kardeş annelerinin evini o kadar temiz tutuyorlardı ki, içeri girip bakmak insana zevk veriyordu.
Yazları eve Gülkırmızısı bakıyordu ve her sabah annesinin yatağına, o kalkmadan önce, bir demet çiçek getiriyordu; demette her fidandan koparılmış birer gül oluyordu.
Kışın da Karbeyazı sobayı yakıyor, sonra da su dolu kazanı üzerine yerleştiriyordu. Bu kazan pirinçtendi, onu parlatmak ve altın gibi pırıl pırıl yapmak da Karbeyazı’nın işiydi. Sonra ocak başına geçip otururlar, anneleri de gözlüğünü takarak koca bir kitaptan öyküler okurdu. Kızlar da bunu dinlerken iplik eğirirlerdi. Hemen yanlarında, yerde bir kuzu yatardı; duvara yanlamasına sokulmuş bir sopada tünemiş beyaz bir güvercin başını kanatlarına sokardı hep.
Bir akşam böyle hep birlikte otururlarken kapı çalındı. Biri içeri girmek ister gibiydi.
Anneleri, „Gülkırmızısı, git hemen kapıyı aç. Tanrı misafiri olmalı, herhalde yolunu şaşırdı“ dedi.
Kız gidip kapının sürgüsünü yana sürerken, herhalde fakir bir adamdır diye aklından geçirdi. Ama gelen bir ayıydı, siyah tüylü kocaman kafasını kapıdan içeri soktu.
Gülkırmızısı haykırarak geri çekildi; kuzu meledi, güvercin kanat çırptı ve Karbeyazı annesinin yatağının arkasına saklandı.
Ama ayı konuşmaya başladı. „Korkmayın, size bir şey yapacak değilim; soğuktan donuyorum, yanınızda biraz ısınmak istiyorum“ dedi.
„Zavallı ayı, gel şöyle ateşin yanına.

Ama dikkat et, postun yanmasın“ diyen anneleri her iki kıza şöyle seslendi: „Karbeyazı, Gülkırmızısı, gelin buraya, ayı size bir şey yapmayacak; iyi niyetliymiş!“
İki kız ağır ağır ona yaklaştı; kuzu da, güvercin de korkularını yendi. Ayı şöyle dedi: „Çocuklar, şu üzerimdeki karları silkelesenize?“
Çocuklar ellerine geçirdikleri süpürgelerle ayının postunu kardan temizlediler; o da ocak başına geçip keyif çıkarırken zevkle homurdandı.
Çok geçmeden kaynaştılar ve bu çaresiz misafiri ehlileştirdiler. Elleriyle postunu çekiştirdiler, ayaklarını sırtına dayadılar, onu yerde yuvarladılar; homurdandığı zaman sopa attılar.
Ayı bunlara seve seve katlandı. Ama kendisini çok kızdırdıkları zaman şöyle seslendi:
Bırakın beni, çocuklar,
Karbeyazı, Gülkırmızısı! Canımı yakıyor bazısı.
Yatma vakti geldiğinde kızlar yataklarına yattı; kadın ayıya, „Sen ocak başında yat, dışarıda hava berbat; burada ısınırsın“ dedi.
Ertesi sabah çocuklar onu dışarı bıraktı ve ayı karlar üzerinden pat pat yürüyerek ormana daldı.
O günden sonra ayı her akşam belli bir saatte geldi, ocak başına geçti, arada bir çocuklarla oynadı. Çocuklar ona o kadar alıştı ki! Bu koca adam gelinceye kadar sokak kapısını hep açık tuttular.
İlkbahar gelip de her yer yeşillenince ayı bir sabah Karbeyazı’ma, „Artık gitmem gerek, bütün bir yaz burada olmayacağım“ dedi.
„Nereye gideceksin, sevgili ayı?“ diye sordu kız.
„Ormana gidip hazinemi oradaki cücelerden korumam gerekiyor. Kışları, toprak soğuk olduğu sürece o cüceler hep toprak altındadır, kazıp dışarı çıkamazlar. Ama güneş çıkıp da toprağı ısıtmaya başlayınca hemen ortaya çıkarlar; herkesin işine burunlarını sokarlar, hırsızlık yaparlar; çaldıkları şeyleri toprak altındaki mağaralarına götürdüler mi onları bir daha göremezsin“ dedi ayı.
Vedalaşırken kız çok üzüldü. Kapının sürgüsünü yana çekti, ayı oradan geçerken kapıya sürtündü ve derisinin bir parçası soyuldu. Karbeyazı sanki altın görmüş gibi oldu, ama pek emin olamadı. Ayı hemen oradan uzaklaştı ve çok geçmeden ağaçlar arasında kayboldu.
Bir süre sonra anneleri her iki kızı çalı çırpı toplamaları için ormana gönderdi. Kızlar orada büyük bir ağaç gördüler; bu ağaç yere kadar eğilmişti ve gövdesinin yakınında bir oraya bir buraya zıplayan bir şey vardı. Bunun ne olduğunu anlamadılar, ama yanına yaklaştıklarında buruşuk suratlı, çok uzun ve bembeyaz sakallı bir cüce gördüler. Sakalının ucu ağacın yarıklarından birine sıkışmıştı ve cüce ipe bağlı köpek yavrusu gibi, oraya buraya sıçrıyor ve ne yapacağını bilemiyordu.
Kızları görünce kan çanağına dönmüş patlak gözlerini onlara çevirerek haykırdı: „Ne duruyorsunuz orda öyle! Gelip bana yardım etsenize!“
„Ne yaptın ki sen, ufaklık?“ diye sordu Gülkırmızısı.

„Aptal, kaz kafalı, sen de“ diye cevap verdi cüce: „Yemek pişirmek için ufak bir parça odun kesecektim sadece. Evde biri var, pek yemek yemiyor; sizler gibi arsız değil o. Kamayı tam yerine sokup yerleştirdim, ama uğursuz ağaç birden devriliverdi, o güzel ve bembeyaz sakalımı kurtaramadım; oraya sıkıştı kaldı, ben de bir yere gidemiyorum işte! Sizler de utanmadan gülüyorsunuz bana! Çok ayıp! Çok çirkin!“
Her iki çocuk, cücenin sakalını kurtarmak için ne kadar uğraştılarsa da başaramadılar; öyle bir sıkışmıştı ki!
„Ben gidip yardım getireyim“ dedi Gülkırmızısı.
„Ne koyun kafalıymışsınız be“ diye homurdandı cüce: „Ne diye adam getireceksiniz? Siz ikiniz yetersiniz; aklınıza hiç mi başka bir şey gelmiyor?“
„Dur bakalım, sabırlı ol“ dedi Karbeyazı. „Ben bir çare buldum!“
Böyle diyerek cebinden çıkardığı makasıyla cücenin sakalının ucunu kesti.
Cüce serbest kalır kalmaz ağacın köküne sıkışıp kalan bir zembili çekip aldı; bunun içi altın doluydu! Onu sırtladıktan sonra kendi kendine şöyle homurdandı: „Küstahlar! O güzelim sakalımı nasıl da kestiler! Lanet olsun!“
Ve çocukların yüzüne bile bakmadan çekip gitti.
Daha sonra Karbeyazı ile Gülkırmızısı balık avına çıktılar. Dere kenarına vardıklarında suya sıçramaya çalışan koskoca bir çekirge gördüler. Yanına yaklaştılar ve cüceyi tanıdılar.
„Nereye böyle?“ diye sordu Gülkırmızısı, „Yoksa suya mı atlayacaksın?“
„Enayi miyim ben?“ diye haykırdı cüce. „Görmüyor musunuz, şu lanet olası balık beni suya çekmek istiyor!“
Daha önce cüce orada oltasıyla balık avlarken birden rüzgâr çıkmış ve sakalını oltasına dolamıştı. Derken koskoca bir balık çıkagelmiş ve onu sakalından yakalamıştı. Bizim yaratık gitgide güçsüzleşmiş ve balık kumandayı ele almıştı. Cüce çimenlere ve sazlıklara ne kadar sarıldıysa da yararı olmadı. Balık ne yaptıysa ona uymak zorunda kaldı. Bu arada sakalı iyice oltaya dolandı. Kızın başka çaresi kalmadı. Cebinden çıkardığı makasıyla cücenin sakalını kesti; bu arada kendi saçından da biraz kesiverdi.
Cüce haykırdı: „Küstahlar, güzel yüzümü mahvettiniz. Önce sakalımın ucunu daha sonra da en güzel kısmını kestiniz! Ben şimdi nasıl hanımın yüzüne bakacağım? Hadi, tabanları yağlayın şimdi!“
Ve sazların arasındaki içi inci dolu zembilini sırtladığı gibi oradan uzaklaştı ve bir kayanın arkasında kayboldu.
Derken günün birinde anneleri iki kızı iğne, iplik, sicim ve şerit satın almak üzere şehre gönderdi. Yolları bir otlaktan geçti, ama burada her yere taş atılmıştı. Derken havada uçmakta olan kocaman bir kuş gördüler. Bu kuş ağır ağır tepelerinde uçtu, sonra gittikçe alçaldı ve kayalıklardan birine iniverdi. Ardından korkunç bir çığlık duyuldu. Hemen oraya koştular ve bir kartalın bizim cüceyi yakalayıp havaya kaldırmaya çalıştığını gördüler.
Her iki kız cüceye acıdıkları için kartalla mücadele ettiler, sonunda kuş avını bırakıp cırtlak sesle bağırarak kaçtı.
Cüce, „Biraz dikkat etsenize be! İnce ceketimi delik deşik ettiniz! Ne sakar yaratıklarsınız siz“ diye bağırdı.
Sonra içi kıymetli taşlarla dolu zembilini sırtlayarak kayalıklar arasında kayboldu, mağarasına gitti.
Kızlar onun nankörlüğüne alışıktılar zaten. Yollarına devam ettiler, şehirde alacaklarını aldılar. Eve dönerken yine o otlağa vardıklarında cüceyi gördüler. Temiz bir zemine zembilindeki tüm kıymetli taşları boşaltmıştı; günün bu geç saatinde kimsenin oraya gelmeyeceğini ummuştu.
Akşam güneşi kıymetli taşların üstüne vurmuştu; hepsi çeşitli renklerde pırıl pırıl parlamaktaydı. Çocuklar durup bunu seyretti.
Cüce, „Ne duruyorsunuz orda, aval aval bakıyorsunuz be?“ diye haykırdı. Kül rengi suratı kızgınlıktan kıpkırmızı kesilmişti. Tam küfür etmeye hazırlanıyordu ki, arkasında bir homurtu işitti; ormandan siyah bir ayı çıkmıştı!

Cüce o kadar korktu ki, yuvasına kaçamadı, çünkü ayı o tarafta duruyordu.
Cücenin ödü koptu ve „Sevgili Ayı Bey, nolur acı bana. Sana bütün servetimi vereyim. Bak, şurda yatan taşlara bak! Bunlar dünyanın en güzel ve en kıymetli taşları. Benim hayatımı bağışla, zaten ufacık biriyim; dişinin kovuğunu bile doldurmam. Bak şurda iki tane kız var, tam senin dişine göre; onları ye sen“ dedi.
Ayı onun lafına aldırmadı ve bu kötü kalpli yaratığa bir pençe attı; cüce bir daha kıpırdamadı.
Kızlar kaçmaya kalkışınca ayı arkalarından seslendi: „Karbeyazı, Gülkırmızısı, korkmayın, durun. Ben de sizinle gelmek istiyorum.“
Kızlar o zaman onun sesini tanıyıp durdular.
Ayı onların yanına yaklaşınca birden postu yere düştü altın giysiler içinde yakışıklı bir delikanlı çıktı karşılarına.
„Ben bir prensim“ dedi oğlan. „Benim hazinemi çalan şu imansız cüce beni ormanda dolaşan bir ayıya dönüştürdü. Bu büyüden kurtulabilmem için onun ölmesi gerekiyordu. Şimdi cezasını buldu işte!“
Karbeyazı onunla evlendi, Gülkırmızısı da onun erkek kardeşiyle evlendi. Cücenin mağarasında sakladığı hazineyi paylaştılar.
Yaşlı anaları çocuklarının yanında daha uzun yıllar mutlu yaşadı.
Kadın bahçedeki gül fidanını penceresinin önüne dikti ve onlardan her yıl yeni güller aldı: Beyaz ve kırmızı.

Arka plan
Yorumlar
Dilbilim
Grimm Kardeşler’in „Karbeyazı ile Gülkırmızısı“ masalı, dürüstlük, çalışkanlık ve sevgi temalarını işleyen klasik bir halk masalıdır. Hikaye, fakir bir dul kadın ve onun iki kızı olan Karbeyazı ve Gülkırmızısı etrafında şekillenir. İki kız, annelerinin bahçesindeki beyaz ve kırmızı güllere benzer olarak, isimlerini bu güllerden almıştır. Karbeyazı evde annesine yardım eden sakin bir karakterken, Gülkırmızısı açık havada zaman geçirmeyi ve doğayla iç içe olmayı sever.
Masalın temelinde iyi yürekli insanlar ve kötü niyetli yaratıklar arasındaki çatışma yer alır. Hikayede, bir gün kapılarına gelen bir ayı, iki kız ve anneleri tarafından misafir edilir. Zamanla, ayı ve kızlar arasında bir dostluk oluşur. İlkbaharın gelişiyle birlikte ayı, hazine avcısı kötü cüceleri durdurmak için ormana dönmek zorunda kalır.
Hikaye, kızların cüceyle olan karşılaşmaları ve bu karşılaşmalarda sergiledikleri yardımseverlik üzerinden devam eder. Nihayetinde, ayının aslında bir prens olduğu ve bir büyü yüzünden ayıya dönüştürüldüğü ortaya çıkar. Cüce yenilir ve prens eski haline döner. Mutlu sonla biten masalda Karbeyazı prensle, Gülkırmızısı ise onun erkek kardeşiyle evlenir. Aile saadet içinde yaşamaya devam eder ve her yıl bahçedeki güller beyaz ve kırmızı güller vermeye devam eder.
Bu masal, iyi niyetin ve dürüstlüğün ödüllendirildiği, sevgi ve bağlılığın kazandığı bir hikaye sunar. Karakterlerin doğa ile kurduğu bağlar ve olağanüstü olaylar, masala büyülü bir atmosfer katarak dinleyicilere hem eğitici hem de keyifli bir deneyim sunar.
Grimm Kardeşler’in „Karbeyazı ile Gülkırmızısı“ masalının farklı yorumları ve temaları farklı bakış açılarıyla analiz edilebilir.
Kardeşlik ve Sevgi: Masal, Karbeyazı ve Gülkırmızısı adlı iki kardeşin arasındaki güçlü bağı anlatır. Kardeşlerin birbirine duyduğu sevgi ve sadakat, hikayenin ana odak noktalarından biridir. Masal, bu bağlılığı vurgulayarak aile içindeki sevginin önemini gösterir.
Doğayla Uyumluluk: Hikaye boyunca, kızlar sık sık doğaya çıkar ve oradaki hayvanlarla dostane ilişkiler kurarlar. Onlar hayvanlardan zarar görmezler, aksine onları besler ve onların yanında huzur bulurlar. Bu durum, insan-doğa ilişkisini olumlu bir şekilde temsil eder ve doğayla uyum içinde yaşamanın önemine dikkat çeker.
İyi ile Kötü Karşıtlığı: Masalda, iyi karakterler Karbeyazı, Gülkırmızısı ve anneleri tarafından temsil edilirken, kötü karakter cüce tarafından canlandırılır. Ayı (prens) ise cücenin kötülüğü sonucu çektiği acılarla iyi kalpli bir karakter olarak hikayede yer alır. Masal sonunda, cücenin cezasını bulmasıyla iyi ve kötü arasındaki net ayrım ortaya konur.
Büyü ve Dönüşüm: Masalda, bir prensi ayıya dönüştüren büyü motifi yer alır. Bu, peri masallarında sıkça karşılaşılan, dönüşüm ve kurtuluş temasının tipik bir örneğidir. Büyünün bozulması, adaletin yerine gelmesini ve karakterlerin gerçek kimliklerine dönmelerini simgeler.
Misafirperverlik ve Yardımseverlik: Karakterlerin tanımadıkları bir misafiri (ayıyı) içeri alıp ona yardımcı olmaları, misafirperverlik temasını işler. Ayrıca, kızlar cücünin sakalını defalarca kurtarmak için çaba harcarlar. Bu durum yardımseverlik ve iyi niyetin önemini vurgular.
Bu yorumlar, Grimm Kardeşler’in „Karbeyazı ile Gülkırmızısı“ masalının çok katmanlı yapısını ve evrensel değerleri nasıl barındırdığını gösterir. Farklı perspektiflerden ele alınarak, bu tür masallar hem eğlencelik hem de öğretici olabilir.
„Masalın dilbilimsel analizi“ başlığı altında, Grimm Kardeşler’in „Karbeyazı ile Gülkırmızısı“ masalının dilbilimsel açıdan incelenmesi farklı açılardan ele alınabilir. İşte bu masal üzerine yapılabilecek bazı dilbilimsel analiz perspektifleri:
Dil Tipolojisi ve Sözdizimi:
Cümle Yapısı: Masalda genellikle özne-fiil-nesne sıralamasında cümleler kullanılmış. Türkçenin özne-nesne-fiil cümle yapısına sahip olduğunu düşünürsek, bu masalın çevirisinde söz dizimi kurallarının nispeten korunduğu görülebilir.
Fiil Kullanımı: Hareket ve eylemler genellikle dinamik fiillerle ifade edilir (örneğin: ‚geçirdiler‘, ‚ayaklarını dayadılar‘, ‚yuvarladılar‘). Bu, hikayenin akışını ve olayların canlılığını artırır.
Sözcük Dağarcığı ve Anlam Bilimi:
Metaforlar ve Simgeler: Masal, renkleri simgesel anlamlarıyla birlikte kullanır. Beyaz (Karbeyazı) genellikle saflığı, kırmızı (Gülkırmızısı) ise tutkuyu temsil eder.
Kelime Seçimi ve Anlam Derinliği: Masal, çocuklara yönelik basit bir dil kullanmasına rağmen, içinde derin sembolizm barındırır. Metindeki bazı kelimeler ve kavramlar, okuyucuya karakterlerin kişiliklerini ve masalın temasını sezdirmekte kullanılır.
Biçimbilim:
Çekim Ekleri ve Zaman Kipi Kullanımı: Hikâyede genelde geçmiş zaman kipi kullanılarak olaylar anlatılır, bu da masalın anlatı formatına uygun bir tercih olarak görülür.
Olumsuzluk ve Koşul Yapıları: Karakterlerin tepkilerini ve durumları anlatmak için olumsuz cümle yapıları (örneğin: „korkmayın“, „size bir şey yapacak değilim“) belirgin şekilde kullanılır.
Edebî Kullanım:
Diyaloglar ve Anlatı Tarzı: Masalda diyaloglar karakterlerin duygularını ve hikâyeye olan katkılarını göstermek için kullanılır. Diyaloglar aracılığıyla, masalın didaktik özellikleri de öne çıkar.
Anlatıcının Rolü: Anlatıcı, okura rehberlik eden ve olayların dizilişini kontrol eden bir unsur olarak önemli bir rol oynar. Üçüncü kişi bakış açısıyla anlatım, öykünün evrenselliğini ve genel geçer ders niteliğini pekiştirir.
Pragmatik ve Sosyolinguistik Açılar:
Değerler ve İletişim Normları: Masal, işbirliği, iyi niyet, yardımlaşma gibi toplumsal değerleri ve bu değerlerin iletişimdeki ifadesini işler.
Toplumsal Rollerin ve Beklentilerin Dil Üzerindeki Etkisi: Kadın karakterlerin ev işleri ve şefkat dolu rollerle sunulması, döneminin toplumsal cinsiyet rollerini yansıtabilir.
Bu dilbilimsel analiz, masalın farklı yönlerini öne çıkararak dil yapısı, anlamı ve toplumsal etkileri üzerinde düşünülmesini sağlar.
Bilimsel analiz için bilgiler
Gösterge | Değer |
---|---|
Numara | KHM 161 |
Aarne-Thompson-Uther Endeksi | ATU Typ 426 |
Çeviriler | DE, EN, DA, ES, FR, PT, FI, HU, IT, JA, NL, PL, RO, RU, TR, VI, ZH |
Björnsson tarafından okunabilirlik indeksi | 47.1 |
Flesch-Reading-Ease Endeksi | 0 |
Flesch–Kincaid Grade-Level | 12 |
Gunning Fog Endeksi | 19 |
Coleman–Liau Endeksi | 12 |
SMOG Endeksi | 12 |
Otomatik Okunabilirlik Endeksi | 11.4 |
Karakter Sayısı | 10.845 |
Harf Sayısı | 8.922 |
Cümle Sayısı | 151 |
Kelime Sayısı | 1.511 |
Cümle Başına Ortalama Kelime | 10,01 |
6'dan fazla harf içeren kelimeler | 560 |
Uzun kelimelerin yüzdesi | 37.1% |
Toplam Heceler | 3.751 |
Kelime Başına Ortalama Heceler | 2,48 |
Üç Heceli Kelimeler | 667 |
Üç Heceli Yüzde Kelimeler | 44.1% |