Leestijd voor kinderen: 6 min
Een arme man had zoveel kinderen, dat hij al de hele wereld als peet gevraagd had, en toen er weer een kind geboren werd, wist hij niemand meer om nog als peetoom te vragen. Hij wist niet wat hij nu doen moest, want het kind moest toch gedoopt; en in zijn zorg ging hij liggen en sliep in. Toen droomde hij. Hij moest de poort uitgaan, en dan de eerste die hij tegenkwam tot peetoom vragen. Hij werd wakker, en vond, dat de droom wel eens een teken kon zijn geweest, en hij ging de poort uit en de eerste die hij tegenkwam, vroeg hij als peet. De vreemdeling gaf hem een glaasje water, en zei: „Dit is wonderbaarlijk water, daarmee kun je zieken genezen; je moet alleen maar goed kijken, waar de dood staat. Staat hij bij ‚t hoofd, geef de zieke dan van ‚t water; maar staat hij bij de voeten, dan is alle moeite vergeefs, dan moet hij toch sterven.“ Van die tijd af kon de man altijd vooruit zeggen, of een zieke nog te redden was, of niet; hij werd beroemd door z’n kunst en verdiende veel geld. Eens werd hij bij het kind van de koning geroepen, en toen hij binnenkwam, zag hij de dood zitten bij het hoofd, en hij genas het met ‚t water; en zo gebeurde het nog eens een tweede keer, maar de derde keer stond de dood bij de voeten en toen moest ‚t sterven.
Nu wilde de man toch eens die peet opzoeken en hem vertellen, hoe het met dat water was gegaan. Maar toen hij dat huis binnenging, was het zo’n vreemd huishouden. Op de eerste trap twistte de bezem met het blik en ze sloegen geweldig op elkaar los. Hij vroeg hen: „Waar woont de peet?“ De bezem zei: „Eén trap hoger.“ Toen hij de tweede trap opklom, zag hij een massa dode vingers liggen. Hij vroeg: „Waar woont de peet?“ en één van de vingers antwoordde: „Eén trap hoger.“ Op de derde trap lag een massa doodskoppen, en die zeiden ook: „Een trap hoger.“ Op de vierde trap zag hij vissen boven ‚t vuur, ze sisten in de pan en bakten zichzelf. Ze zeiden ook al: „Eén trap hoger.“ Maar toen hij de vijfde trap opgeklommen was, kwam hij bij een kamer. Hij keek door ‚t sleutelgat, en daar zag hij de peet, en hij had een paar horens. Hij deed de deur open en ging naar binnen, en de peet ging vlug ‚t bed in en dekte zichzelf goed toe. Nu zei de man: „Waarde peetoom. Wat is dat hier voor een raar huishouden? Toen ik de eerste trap opklom, waren het blik en de bezem met elkaar aan ‚t twisten en ze sloegen elkaar, dat het een aard had.“ – „Wat ben je onnozel,“ zei de peet, „dat waren de knecht en de meid, ze praatten samen.“ – „Maar op de tweede trap, daar lagen allemaal dode vingers.“ – „Wat ben je nu simpel,“ zei de peet, „dat waren schorseneren.“ – „Maar op de derde trap lag een hele stapel doodskoppen.“ – „Domme kerel, dat waren kolen.“ – „En op de vierde trap zag ik vissen in de pan, ze sisten en bakten zichzelf.“ En terwijl hij dat zei, kwamen de vissen binnen en disten zichzelf op. „En toen ik de vijfde trap opkwam, keek ik door een sleutelgat, en daar zag ik u, heer peet, en u had lange, heel lange horens.“ – „Neen, dat is niet waar!“ En de man werd bang en holde weg, en wie weet wat die peetoom anders wel zou hebben gedaan!
Learn languages. Double-tap on a word.Learn languages in context with Childstories.org and Deepl.com.Achtergronden
Interpretaties
Tekstanalyse
„De peetoom“ is een van de sprookjes verzameld door de Gebroeders Grimm. Het verhaal brengt elementen naar voren die typerend zijn voor sprookjes, zoals bovennatuurlijke krachten en mysterieuze ontmoetingen.
In dit sprookje wordt een arme man geconfronteerd met een probleem: hij heeft zoveel kinderen dat hij geen peetoom meer kan vinden voor de nieuwste aanwinst. Door een droom geleid, besluit hij om de eerste persoon die hij buiten de stadspoort ontmoet, als peetoom te vragen. Deze vreemdeling blijkt geen gewone man te zijn; hij geeft de vader namelijk een magisch glaasje water waarmee hij zieken kan genezen, mits hij de Dood goed kan „lezen“ bij het bed van de zieke. Dit vermogen bezorgt hem roem en rijkdom, maar ook morele dilemma’s wanneer zelfs koningskinderen niet altijd gered kunnen worden.
Het verhaal ontwikkelt zich verder wanneer de vader besluit de peetoom te bezoeken om hem te vertellen over de wonderlijke ervaringen met het water. Tijdens zijn zoektocht naar de peetoom komt hij bizarre situaties tegen, zoals een twister tussen een bezem en een blik, een trap vol met dode vingers, en zelfklevende vissen. Elk van deze scènes is merkwaardig en surrealistisch, en ze worden door de peetoom eenvoudigweg verklaard als alledaagse verschijnselen. Tot slot ontdekt hij dat de peetoom zelf niet helemaal menselijk is, wat zijn angst verder aanwakkert en hem doet vluchten.
Dit sprookje speelt in op de klassieke thema’s van goed versus kwaad, de rol van het lot, en de aanwezigheid van magische elementen. De reeks surrealistische ontmoetingen op de trappen is kenmerkend voor de grimse, mysterieuze sfeer van sprookjes, waarin alledaagse logica verdraaid wordt. Uiteindelijk blijft de lezer achter met vragen over de identiteit van de peetoom en de grenzen van menselijk ingrijpen in het natuurlijke verloop van leven en dood.
„De peetoom“ van de Gebroeders Grimm is een verhaal dat diverse interpretaties kan hebben, afhankelijk van hoe je de symboliek en de thema’s benadert.
Hier zijn een paar mogelijke interpretaties:
Moraal en keuze: Het thema van keuzes en hun consequenties staat centraal in dit sprookje. De man krijgt de macht om leven en dood te beïnvloeden, maar ontdekt dat er grenzen zijn aan deze macht. Deze keuze om de eerste vreemdeling die hij tegenkomt als peetoom te vragen, zonder goed na te denken over de gevolgen, leidt tot een reeks magische en uiteindelijk beangstigende gebeurtenissen.
De dood als onvermijdelijke kracht: De rol van de vreemdeling als de dood zelf benadrukt de onvermijdelijkheid van de dood. Zelfs met magisch water kunnen niet alle levens worden gered, wat herinnert aan de grenzen van menselijke kennis en kunde.
Bedrog en illusies: De vreemde verschijnselen die de man tegenkomt in het huis van de peetoom kunnen worden gezien als symbolen van bedrog of de illusies die hij onder ogen moet zien. De uitleg van de peetoom over de verschillende niveaus van het huis kan een commentaar zijn op hoe misleiding werkt en hoe dingen niet altijd zijn zoals ze lijken.
Crisis van vertrouwen: De man ontdekt dat degene die hij vertrouwde – zijn peetoom – niet is wie hij leek te zijn. Dit kan een bredere boodschap zijn over argwaan en de noodzaak om voorzichtig te zijn met wie je vertrouwt, vooral wanneer er magische of bovennatuurlijke krachten in het spel zijn.
Symboliek van trappen en verbeelding: De metaforische reis omhoog in het huis via de trappen kan staan voor het proces van ontdekking en zelfbeoordeling. De man confronteert gaandeweg de verdraaiingen en het bedrog tot hij de waarheid inziet, wat mogelijk zijn eigen tekortkomingen of angsten vertegenwoordigt.
Zoals bij veel van de sprookjes van de Gebroeders Grimm, bestaat er geen enige „juiste“ interpretatie. Het verhaal functioneert op verschillende niveaus en nodigt lezers uit om hun eigen betekenis te ontdekken, gebaseerd op persoonlijke en culturele contexten.
De linguïstische analyse van „De peetoom“ door de Gebroeders Grimm geeft ons inzicht in de stijl en de taal die gebruikt wordt in dit sprookje.
Lexicale keuzes: De taal in het sprookje is eenvoudig maar effectief. Woorden als „peetoom“, „vreemdeling“, „wonderbaarlijk water“, en „dood“ zijn betekenisvol en geven direct inzicht in de setting en gebeurtenissen. Er worden weinig complexe woorden gebruikt, wat het verhaal toegankelijk maakt voor een breed publiek.
Zinsstructuur: Veel zinnen in het sprookje zijn relatief kort en eenvoudig van structuur. De Gebroeders Grimm maken gebruik van eenvoudige hoofdzinnen en nevenschikkende zinnen, wat bijdraagt aan het vlotte en makkelijk te volgen verhaalritme. Er zijn ook dialogen aanwezig die voor variatie in de zinsstructuur zorgen.
Stijlfiguren: Het sprookje bevat verschillende stijlfiguren, zoals herhaling en contrast. Herhaling is te zien in de momenten waarop de vreemdeling steeds “een trap hoger” aangeeft. Contrast wordt gebruikt tussen de aardse wereld van de man en de surrealistische wereld van de peetoom waarin bezems en blikken kunnen praten.
Symboliek: Het sprookje maakt gebruik van symboliek, zoals de figuur van de ‚peetoom‘ die de man helpt met wonderbaarlijk water dat kan genezen of niet, afhankelijk van de positie van de dood. Deze symboliek speelt in op thema’s als leven en dood, en de wisselende controle die mensen daarover hebben.
Narratieve structuur: De structuur volgt de klassieke sprookjesopbouw met introductie, confrontatie en gevolg. De man begint met een probleem (de doop van zijn kind), vindt een ongebruikelijke oplossing (de vreemdeling met het wonderbaarlijke water) en beleeft vervolgens een ervaring in een andere wereld (het huis van de peetoom).
Dialoog en beschrijving: Het gebruik van directe dialoog helpt bij het ontwikkelen van het plot en bij het karakteriseren van de personages. Beschrijvingen zijn beknopt maar levendig genoeg om een duidelijk beeld te schetsen van de wonderlijke en soms angstaanjagende wereld waarin de man terechtkomt.
Deze elementen samen dragen bij aan de herkenbare en tijdloze stijl van de sprookjes van de Gebroeders Grimm, waarbij een eenvoudige taal en structuur worden gecombineerd met diepere symbolische en thematische lagen.
Informatie voor wetenschappelijke analyse
Kengeta | Waarde |
|---|---|
| Aantal | KHM 42 |
| Aarne-Thompson-Uther-Index | ATU Typ 332 |
| Vertalingen | DE, EN, DA, ES, PT, IT, JA, NL, PL, RU, TR, VI, ZH |
| Leesbaarheidsindex door Björnsson | 26 |
| Flesch-Reading-Ease Index | 80 |
| Flesch–Kincaid Grade-Level | 6.2 |
| Gunning Fog Index | 8.4 |
| Coleman–Liau Index | 7.4 |
| SMOG Index | 8.1 |
| Geautomatiseerde leesbaarheidsindex | 5.4 |
| Aantal karakters | 3.111 |
| Aantal letters | 2.352 |
| Aantal zinnen | 36 |
| Aantal woorden | 597 |
| Gemiddeld aantal woorden per zin | 16,58 |
| Woorden met meer dan 6 letters | 56 |
| Percentage lange woorden | 9.4% |
| Totaal lettergrepen | 776 |
| Gemiddeld aantal lettergrepen per woord | 1,30 |
| Woorden met drie lettergrepen | 26 |
| Percentage woorden met drie lettergrepen | 4.4% |
