Czas czytania dla dzieci: 11 min
Żył sobie człowiek, który miał córkę, zwaną mądrą Elżunią. Kiedy dziewczynka podrosła, rzekł ojciec:
– Trzeba ją wydać za mąż.
– Tak – odparła matka – jeśli się tylko znajdzie ktoś, kto ją będzie chciał.
Wreszcie przybył z dalekiej wioski pewien parobek, imieniem Jaś, i oświadczył, że ożeni się z Elżunią, jeżeli okaże się, iż jest ona naprawdę tak mądra.
– O – rzekł ojciec – już nasza Elżunia ma olej w głowie!
Matka dodała:
– Ach, widzi ona wiatr, jak przemyka ulicą, i słyszy, jak trawa rośnie!
A na to Jaś:
– Dobrze, jeśli okaże się, że nie jest taka mądra, to nie wezmę jej za żonę.
Kiedy wszyscy zasiedli do stołu, matka rzekła do Elżuni:
– Idź, Elżuniu, do piwnicy i przynieś nam piwa.
Elżunia wzięła szkopek ze ściany, poszła do piwnicy, a po drodze uderzała dzielnie pokrywą, żeby jej się nie nudziło. W piwnicy postawiła przed beczką stołeczek, siadła na nim, żeby się nie potrzebowała schylać, i wreszcie odkręciła kurek. Podczas gdy się piwo lało, nie chciała bezmyślnie patrzeć, więc poczęła się rozglądać dokoła i po długim zerkaniu spostrzegła nagle wprost nad swoją głową siekierę, którą pewnie cieśli wbili w powałę i pozostawili tam przez zapomnienie. Na ten widok rozpłakała się mądra Elżunia i zawołała:
– Kiedy dostanę Jasia za męża, i będziemy mieli dziecko, i kiedy ono podrośnie, a my poślemy je do piwnicy po piwo, wtedy ta siekiera spadnie mu na głowę i zabije je!
Długo tak siedziała mądra Elżunia lamentując nad przewidywanym nieszczęściem.
Tymczasem w izbie rodzice daremnie czekali na mądrą Elżunię i na piwo. Wreszcie matka rzekła do służącej:
– Idź do piwnicy i zobacz, co się stało z Elżunią.
Służąca zeszła i zobaczyła, co się stało z Elżunią.
– Elżuniu, dlaczego płaczesz? – zapytała.
– Ach – odparła mądra Elżunia – jakże mam nie płakać? Kiedy dostanę Jasia za męża i będziemy mieli dziecko, i kiedy ono podrośnie, a my poślemy je do piwnicy po piwo, wtedy ta siekiera spadnie mu na głowę i zabije je!
A na to służąca:
– Ach, jaka mądra jest ta nasza Elżunia! – i siadła obok niej płacząc wraz z nią nad grożącym nieszczęściem.
Po chwili, gdy służąca nie wracała, a wszystkim pić się chciało, ojciec posłał do piwnicy parobka, aby zobaczył, co się stało z Elżunią i służącą. Zszedł parobek do piwnicy, a tu Elżunia i służąca siedzą przed beczką i lamentują.
– Czego płaczecie? – zapytał.
Zdjęcie: Paul Hey (1867 – 1952)– Ach – odparła Elżunia – jakże mamy nie płakać? Kiedy dostanę Jasia za męża i będziemy mieli dziecko, i kiedy ono podrośnie, a my poślemy je do piwnicy po piwo, wtedy ta siekiera spadnie mu na głowę i zabije je!
A na to parobek:
– Ach, jaka mądra ta nasza Elżunia! – i siadł obok nich płacząc wraz z nimi nad spodziewanym nieszczęściem.
Gdy parobek przez dłuższy czas nie wracał, rzekł ojciec do matki:
– Zejdź ty i zobacz, co się stało z Elżunią, służącą i parobkiem.
Matka zeszła do piwnicy i ujrzała, że wszyscy troje siedzą przed beczką i płaczą.
– Czego płaczecie? – spytała.
– Ach – odparła Elżunia – i jakże mamy nie płakać? Kiedy dostanę Jasia za męża i będziemy mieli dziecko, i kiedy ono podrośnie, a my poślemy je do piwnicy po piwo, wtedy ta siekiera spadnie mu na głowę i zabije je!
A na to matka:
– Ach, jaka mądra ta nasza Elżunia! – i siadła obok nich płacząc wraz z nimi nad przewidywanym nieszczęściem.
Mąż nie mógł się doczekać jej powrotu, a że pragnienie jego rosło, postanowił zejść sam do piwnicy, aby się przekonać, co się stało z Elżunią, służącą, parobkiem i matką. Gdy wszedł do piwnicy, ujrzał, że wszyscy czworo siedzą przed beczką i płaczą.
– Czego to płaczecie? – zapytał.
– Ach, ojcze drogi – odparła Elżunia – jakże byśmy mogli nie płakać? Kiedy dostanę Jasia za męża i będziemy mieli dziecko, i kiedy ono podrośnie, a my poślemy je do piwnicy po piwo, wtedy ta siekiera spadnie mu na głowę i zabije je!
– Ach, jaka mądra ta nasza Elżunia! – rzekł ojciec i siadł wraz z nimi płacząc nad przewidywanym nieszczęściem.
Narzeczony długo siedział sam, wreszcie, gdy nikt nie wracał, pomyślał sobie:
– Czekają pewnie na mnie w piwnicy, muszę zejść do nich.
Ale gdy zeszedł do piwnicy, ujrzał, że wszyscy pięcioro lamentują i płaczą siedząc przed beczką.
– Co za nieszczęście się stało? – zapytał.
– Ach, drogi Jasiu – odparła Elżunia – wielkie nieszczęście! Kiedy dostanę ciebie, Jasiu, za męża i będziemy mieli dziecko, i kiedy ono podrośnie, a my poślemy je do piwnicy po piwo, wtedy ta siekiera spadnie mu na głowę i zabije je! I jakże mamy nie płakać?
– No – rzekł Jaś – więcej rozumu nie wymagam od swojej żony! A że jesteś tak mądrą Elżunią, wezmę cię za żonę! – i ujął ją za rękę, zaprowadził na górę i natychmiast kazał wyprawić wesele.
Pewnego razu rzekł Jaś do swej młodej żony:
– Elżuniu, muszę iść do miasta, żeby coś zarobić, a ty idź tymczasem w pole żąć zboże, abyśmy mieli chleb.
– Dobrze, mój drogi Jasiu – odparła mądra Elżunia – zrobię, jak każesz.
Gdy Jaś odszedł, nagotowała sobie Elżunia dobrej zupy i zabrała ją w pole. Gdy przybyła na pole, rzekła do siebie:
– Co wpierw robić: jeść czy żąć? Ejże, lepiej sobie wpierw podjem!
Zjadła garnek zupy i rzekła znowu do siebie:
– Co wpierw robić: spać czy żąć? Ejże, lepiej się wpierw prześpię!
Położyła się w zbożu i zasnęła.
Jaś dawno już był w domu, a Elżunia wciąż nie wracała.
– Jaka mądra jest ta moja Elżunia – pomyślał – taka jest pilna, że nawet nie wraca do domu, aby coś zjeść.
Ale gdy wieczór nastał, a Elżuni wciąż jeszcze nie było, poszedł Jaś w pole zobaczyć, ile jest już zżęte. Lecz nic zżęte nie było, a Elżunia leżała w życie i spała. Pobiegł Jaś szybko do domu, przyniósł sidła na ptaki z małymi dzwoneczkami i omotał nimi Elżunię. Potem wrócił do izby, zamknął drzwi i siadł do roboty. Gdy już było zupełnie ciemno, obudziła się mądra Elżunia, a skoro wstała, dzwoneczki zadzwoniły nagle i dzwoniły przy każdym jej kroku. Przeraziła się bardzo Elżunia, zwątpiła, czy to ona jest naprawdę mądrą Elżunią, i zapytała siebie samej:
– Czy to ja jestem, czy nie ja?
Ale nie wiedziała, co na to odpowiedzieć, i zastanawiała się długo. Wreszcie rzekła:
– Pójdę do domu i zapytam się, Jaś będzie wiedział na pewno!
Pobiegła do domu, ale drzwi były zamknięte; zapukała więc do okna i zapytała:
– Jasiu, czy mądra Elżunia jest w domu?
– Jest – odparł Jasio.
Przeraziła się Elżunia i rzekła:
– Ach, Boże, więc to nie jestem ja! – i pobiegła do innych drzwi.
Ale gdy ludzie usłyszeli dźwięk dzwoneczków, nie chcieli jej nigdzie wpuścić. Pobiegła więc daleko za wieś i nikt jej więcej nie widział.
Learn languages. Double-tap on a word.Learn languages in context with Childstories.org and Deepl.com.Kontekst
Interpretacje
Jezyk
Bajka „Mądra Elżunia“ braci Grimm opowiada humorystyczną historię o Elżuni, dziewczynie uważanej za niezwykle mądrą przez swoją rodzinę. Gdy przybywa zalotnik Jaś, postanawia sprawdzić, czy Elżunia jest rzeczywiście tak bystra, jak o niej mówią. Podczas przygotowań do odwiedzin ze strony Jasia i rodziny, Elżunia zostaje wysłana po piwo do piwnicy. Tam zauważa siekierę w powale i zaczyna rozpaczać nad możliwym nieszczęśliwym wypadkiem, który mogłoby spotkać jej hipotetyczne przyszłe dziecko.
Jej lamenty przyciągają uwagę kolejnych członków rodziny i służby, którzy dołączają do niej w jej płaczu, nie dostrzegając absurdalności sytuacji. W końcu także Jaś schodzi do piwnicy, gdzie widzi całą grupę pogrążoną w łzach. Pomimo swoich wątpliwości odnośnie do mądrości Elżuni, Jaś postanawia, że rozumie i akceptuje jej sposób myślenia i decyduje się na ślub.
Dalsza część opowieści przedstawia kolejne przygody mądrej Elżuni, która podczas żęcia zboża postanawia najpierw zjeść, a potem zasypia, zaskakując Jasia swoją niefrasobliwością. Mimo wszystko, Jaś wciąż docenia jej specyficzny sposób bycia, który prowadzi do zabawnego finału, gdzie Elżunia, obudzona przez dzwoneczki zamontowane przez Jasia, zaczyna wątpić w swoją tożsamość i ostatecznie znika z opowieści.
Bajka w humorystyczny sposób pokazuje, jak przewidywania i wymysły mogą prowadzić do nieporozumień i jak elastyczne podejście do życia może być zarówno wadą, jak i zaletą.
Bajka „Mądra Elżunia“ autorstwa Braci Grimm to opowieść o młodej kobiecie, której przypisywane są niezwykłe cechy mądrości przez rodzinę i otoczenie, mimo że jej decyzje i zachowania często zaprzeczają tej mądrości. Bajka zawiera wiele elementów humorystycznych i satyrycznych, które prowadzą do zadumy nad tym, co naprawdę oznacza być „mądrym“.
Komedia Absurdów: W całej historyjce występuje absurdalny humor, który jest widoczny w logice rozumowania Elżuni i reakcjach innych postaci. Mądra Elżunia przejmuje się wyimaginowanym problemem, a nie realnością codziennego życia. Absurdalny rozwój wypadków, jak siedzenia przy beczce i płaczenia nad potencjalnym, ale nierealnym zagrożeniem, wyśmiewa przesadną troskę i przewidywanie bez podstaw.
Krytyka Społeczna: Historia może być interpretowana jako satyra społeczna, krytykująca stereotypy dotyczące ról płciowych i małżeńskich. Mężczyzna szuka żony, która ma być ‚mądra‘, ale najwyraźniej nie zależy mu na prawdziwej inteligencji czy zdolności do działania. Elżunia, mimo braku praktycznej mądrości, zostaje uznana za odpowiednią kandydatkę na żonę.
Natura Ludzka: Bajka pokazuje, jak łatwo ludzie mogą być przekonani o czymś, co nie ma podstaw w rzeczywistości. Postacie dają się złapać w narrację Elżuni, bez względu na jej nonsensowną naturę. To może być przestrogą przed bezkrytycznym podążaniem za opiniami innych.
Konsekwencje Niedbalstwa: Elżunia zostaje oszukana dźwiękiem dzwoneczków, które wprawiają ją w wątpliwości co do własnej tożsamości. Jest to przestroga przed brakiem refleksji nad własnymi działaniami oraz przed skutkami ignorancji i bezmyślności.
Mądrość a Inteligencja: Bajka może też przemycać przekaz dotyczący różnicy między mądrością a intelektem. Mądrość Elżuni jest tylko pozorem, podczas gdy brak jej praktycznych umiejętności i zdolności do podejmowania racjonalnych decyzji.
„Mądra Elżunia“ jest przede wszystkim przykładem na to, jak baśnie mogą być wykorzystywane do przekazywania naukowych treści poprzez humor i absurdy, pozostawiając przestrzeń na różne interpretacje.
Baśń „Mądra Elżunia“ autorstwa Braci Grimm jest klasycznym przykładem literatury ludowej skupiającej się na humorystycznym przedstawieniu tematu domniemanej mądrości i konsekwencji wynikających z nadmiernego myślenia o przyszłych problemach. Oto kilka punktów analizy lingwistycznej i interpretacyjnej tej baśni:
Powtarzalność: Baśń operuje powtarzalnymi strukturalnymi motywami, które są charakterystyczne dla twórczości ludowej, innymi słowy: motyw lamentowania Elżuni i płaczu kolejnych postaci jest powtarzany, co wzmacnia komizm sytuacji i podkreśla absurd działania bohaterów.
Dialogi: Służą jako główny środek narracyjny do prezentowania zarówno postaci, jak i sytuacji. Stylizowane są na mowę potoczną z elementami przesady, co jest typowe dla baśni.
Przesadne rozważania: Elżunia prezentuje skłonność do nadmiernego rozmyślania o hipotetycznych przyszłych wydarzeniach (siekiera spadająca na ich przyszłe dziecko), co staje się źródłem komizmu sytuacyjnego.
Ironia losu: Mimo że jest określana jako „mądra“, Elżunia wpada w pułapkę swojego rozważania, co odwraca typowe oczekiwania wobec tego, co oznacza być „mądrym“.
Elżunia: Przedstawiona jako postać o wyjątkowej przewidywalności, choć jej mądrość jest poddawana w wątpliwość przez ironiczny kontekst fabuły. Jest wzorem archetypu osoby zbyt zamartwiającej się przyszłością.
Jaś: Postać kontrastująca z Elżunią, który akceptuje jej „mądrość“ bez głębszego zastanowienia, co wskazuje na jego prosty, pragmatyczny sposób postrzegania świata.
Rodzina i społeczność: Reagują w sposób hiperboliczny na lamenty Elżuni, przez co dodatkowo podkreślają humor sytuacji. Język baśni jest prosty i dosadny, co jest typowe dla utworów kierowanych do szerokiej publiczności, często dziecięcej. Występują liczne powtórzenia i paralelizmy, które są typowymi cechami języka baśniowego, ułatwiającymi zapamiętanie i przekazywanie historii ustnie. Baśń może być interpretowana jako satyra na przesadne martwienie się o niewielki możliwy problem, a także jako przestroga przed bezmyślnym przypisywaniem ludziom cech, które mogą nie być adekwatne w rzeczywistości. Dodatkowo, zakończenie ukazuje jak szybko społeczność potrafi odrzucić jednostkę, gdy ta odchodzi od normy, co jest typowym społecznym komentarzem w baśniach.
„Mądra Elżunia“ jest przykładek tekstu, który bawi, ale też daje do myślenia, przy wykorzystaniu prostych, lecz ekspresyjnych środków językowych.
Informacje do analizy naukowej
Wskaźnik | Wartość |
|---|---|
| Numer | KHM 34 |
| Aarne-Thompson-Uther Indeks | ATU Typ 1450 |
| Tłumaczenia | DE, EN, DA, ES, FR, PT, FI, HU, IT, JA, NL, PL, RO, RU, TR, VI, ZH |
| Indeks czytelności Björnssonaa | 38.3 |
| Flesch-Reading-Ease Indeks | 36.9 |
| Flesch–Kincaid Grade-Level | 11.4 |
| Gunning Fog Indeks | 12.5 |
| Coleman–Liau Indeks | 11.6 |
| SMOG Indeks | 12 |
| Automatyczny indeks czytelności | 7.2 |
| Liczba znaków | 6.429 |
| Liczba liter | 5.000 |
| Liczba zdania | 80 |
| Liczba słów | 1.073 |
| Średnia ilość słów w jednym zdaniu | 13,41 |
| Słowa z więcej niż 6 literami | 267 |
| Procent długich słów | 24.9% |
| Sylaby razem | 1.983 |
| Średnie sylaby na słowo | 1,85 |
| Słowa z trzema sylabami | 234 |
| Procent słów z trzema sylabami | 21.8% |
